भूकम्पले सिकाएको पाठः घर बनाउँदा भुल्नै नहुने १४ शुत्र : जानी राखौ

राजधानी काठमाडौं लगायत प्रमुख शहरहरुमा निर्माण गरिएको भौतिक संरचना ९० प्रतिशत मापदण्ड विपरीत रहेको पाइएको छ । मापदण्ड अनुसार भौतिक संरचना निर्माण गर्नको लागि सरकारले राष्टिय भवन संहिता लागू गरेपनि वेवास्था गर्दै घर तथा भवन निर्माण गर्दा ठूलो क्षति भएको शहरी विकास तथा भवन निर्माण विभागले जनाएको छ ।

यी कुरालाई दृष्टिगत गरी सरकारले २ तला भन्दा अग्ला घर बनाउन र असार सम्म निर्माणमै प्रतिबन्ध लगाएको छ ।

नेपाल भुकम्पीय जोखिमको दृष्टिकोणले जोखिमपूर्ण रहेको भन्ने विषयमा सरकार जानकार नै थियो । भुकम्पबाट हुने सम्भावित दुर्घटनालाई न्यूनिकरण गर्नको सरकारले राष्टिय भवन संहिता पनि लागू गरेको थियो । ०९० र ०४५ सालमा आएको विनाशकारी भूकम्पलाई पनि नेपालीहरुले भोगेका थिए । तर सरकारले पर्याप्त रुपमा पूर्व तयारी नगर्दा भूकम्प पीडितहरुले समयमा उद्दार र राहत पाउनबाट बञ्चित हुन पुग्यो ।

नेपाल लगाएत अन्य विभिन्न मूलुकहरुमा विगतका समयमा गएका ठूला र विनाशकारी भूकम्पहरुबाट भएको क्षति र विनाशालाई नेपाली नागरिकहरुले नजिकबाट नियाल्दै आएका थिए । नेपालमा पनि आउन सक्ने पूव अनूमान थियो । तर त्यसको लागि आवश्यक पूर्वतयारी गर्नको लागि सरकार तदारुपता देखाएन । भुकसकम्प जाँदा भूकम्प आफैले ठूलो धनजनको क्षति गदैन । तर, मानव निर्मित भौतिक संरचनाहरु कमजोर भएर भत्कदा भने ठूलो जन धनको क्षति हुन पुग्यो । वैशाख १२ गते गएको भूकम्पले पनि भौतिक संरचहनाकै कारण आठ हजार भन्दा बढीको ज्यान गएको छ । भुकम्प जाँदा हुने दुर्घटनालाई न्यूनिकरण गर्नको लागि नेपाल सरकारले भवन आचार संहिता पनि लागू गरेपनि पैसा र पावर संहिता विक्रि हुंदा ठूलो संख्यामा मानवीय र भौतिक क्षति हुन पुग्यो ।

सरकारले अगाडी सारेको भवन आचार संहितालाई प्रभावकारी बनाउँनको लागि कार्यक्रमहरु निरन्तर रुपमा सञ्चालन गदै आएपनि कार्यान्वन पक्ष निकै फितलो देखियो । आम नागरिकहरुमा जनचेतनाको कमीले गर्दा सरकारले अगाडी सारेको भुकम्प सम्बन्धी आचार संहिता न्यून रुपमा मात्रै कार्यान्वय आएको शहरी विकास तथा भवन निर्माण विभागले बताएको छ ।

नयाँ भौतिक संरचनाहरु निर्माण गर्दा भुकम्पीय जोखिम युक्त भवन निर्माण गर्नुपर्ने हुन्छ तर दुई तल्लाहको नक्सा पास गराएर सात तल्लासम्मका घर काठमाडौंमा निर्माण भएका छन् ।

अर्कातिर आवासिय तथा व्यापारिक प्रयोजनका लागि निर्माण गरिएका गंगनचुम्बी भवनहरु पनि भूकम्पबाट तहस नहस भएका छन् । यसरी निर्माण भएका कतिपय घर तथा भौतिक संरचनाहरु भवन आचार संहिता विपरीत मनलाग्दी ढंगबाट निर्माण भइहरेका छन । जसको कारण मानिसहरुले निर्माण गरेका भौतिक संरचनाबाट वैशाख १२ गते आएको भूकम्पबाट ठूलो संख्ेयामा जन धनको क्षति हुन पुग्यो ।

पिल्लरवाला घर वनाउँदा विचार पुर्‍यायाउनु पर्ने मुख्य कुराहरुः

१. जगमा हात्तीपाईलाको सतहमा वा त्यस भन्दा ठिक माथी सवै पिल्लरका हात्तीपाईलाहरुलाई जोड्ने गरी टाईविम राखिन्छ ।

२. डिपिसि लेवल जमिनको सतह भन्दा करिव १.५ पिटको उचाईमा राख्ने र ९”ईन्च वाई १२” ईन्च साईजको टाईविम राखिन्छ ।

३. २ वा ३ तल्ला सम्मको घरको लागी पिल्लरको साईज न्यूनतम १२÷१२ ईन्चको राख्ने र डण्डीहरु चाँही १६ मि.मि. को ४ वटा र १२ मि.मि. को ४ वटा गरी जम्मा ८ वटा राखिन्छ ।

४. दुईवटा पिल्लरहरुको दुरी वढीमा ४.५ मिटर (१५फिट )भन्दा वढी राख्नु हुँदैन ।

५. पिल्लरहरु सिधा–सिधा लाईनमा पर्नेगरी राख्नु पर्दछ । यसरी सिधा लाईनमा पिल्लरहरु नभएको खण्डमा भुकम्पको समयमा त्यसले प्रभावकारी रुपमा काम गर्न सक्तैन ।

६. पिल्लर तथा विमका डण्डीहरु गाँस्दा कम्तिमा डण्डीको मोटाईको ६० गुणा खप्टिने गरी गाँस्नु पर्दछ ।

७. सवै पिल्लरहरुलाई विमहरुले जोड्नुका साथै विमहरुको जोर्नी पिल्लर भएको ठाउँमा नै पारि गाँस्नु पर्दछ ।

८. पिल्लरको साईज विमको साईज भन्दा केही ठुलो हुनुपर्दछ । किनभने विमका सम्पुर्ण डण्डिहरु पिल्लरको डण्डीको भित्रपट्टी पर्ने गरी वाँध्नु पर्दछ ।

९. गारोहरुको भुकम्पिय सुरक्षाका लागी झ्यालको तल र माथी (सिल र लिण्टल) लेवलमा एवं ढोकाहरुको माथी लिण्टल लेवलमा ढलान पेटी (कंक्रिट व्याण्ड )हरु राख्नु पदर्छ ।

१०. ढलानका लागी प्रयोग गरिने फर्मा तथा अडाउन प्रयोग गरिने टेकोहरु राम्रो संग मिलाएर राख्नु पर्दछ, अन्यथा ढलान तथा बिम लच्कन गई घर कमजोर हुन सक्दछ ।

११. सवै विम र स्ल्यावहरुको ढलान एकै पटक हुनुपर्दछ ।

१२.पिल्लर विम र स्ल्यापहरुमा मसलाको मात्रा १:१.५:३ (१ सिमेन्ट, १.५ वालुवा, ३ गिटी )सो भन्दा वढ्ता हुनगरी राख्नु पदर्छ ।

१३. मसलामा ठिक्क मात्रमा पानीको प्रयोग गर्नुपदर्छ, पानीको मात्रा वढी हुँदा कंक्रिटले आवश्यक अनुसारको मजवुदी प्राप्त गर्न सक्तैन ।

१४. कंक्रिट ढलानको समयमा मसला मुछ्नको लगी सकेसम्म मिक्सर तथा खाँद्नका निमित्त भाईब्रेटरको प्रयोग गर्नुपदर्छ